ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಸಂಘದ ಆದ್ಯಪ್ರವರ್ತಕ : ಯಾದವರಾವ್ ಜೋಶಿ

(ಪುಂಗವ : 01/9/2014)
(ಆಧಾರ : “ಜನಮನಶಿಲ್ಪಿ” - ಲೇ: ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಭಂಡಾರಿ)

          ಜನವರಿ 20, 1929ರಂದು ನಾಗಪುರದ ಶ್ರೀ ವೆಂಕಟೇಶ ಥಿಯೇಟರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತದ ಖ್ಯಾತ ಗುರು ಶಂಕರರಾವ್‍ರವರ ‘ಅಭಿನವ ಸಂಗೀತ’ ಶಾಲೆಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ಸಮಾರಾಧನೆ ಏರ್ಪಾಡಾಗಿತ್ತು. ಅಂದು ತಮ್ಮ ಮಧುರ ಕಂಠದಶ್ರೀಯಿಂದ ಕೇಳುಗರ ಮೇಲೆ ಅಚ್ಚಳಿಯದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ ಇಬ್ಬರು ಎಳೆಯರು- ಯಾದವ ಜೋಶಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾಕರ ಜೋಶಿ. ಯಾದವ ಜೋಶಿ ಆಗ ಇನ್ನೂ ಕಿಶೋರ. ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿ ಸಂಗೀತಪಟು ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಗಳಿಸಿದ್ದ. ‘ಸಂಗೀತ ಬಾಲ ಭಾಸ್ಕರ’ ಎಂದು ಬಿರುದಿನಿಂದ ಊರಿಗೆಲ್ಲ ಪರಿಚಿತನಾಗಿದ್ದ. ಅಂದು ಯಾದವನ ಸಂಗೀತಸುಧೆಗೆ ಮಂತ್ರಮುಗ್ಧರಾದವರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಡಾಕ್ಟರ್ ಹೆಡಗೆವಾರರೂ ಒಬ್ಬರು. ಆವತ್ತಿನ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಯ ನಂತರ ಯಾದವ ಡಾ. ಹೆಡಗೆವಾರರ ಆಪ್ತಬಳಗದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ. ಅವರ ಚುಂಬಕ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಕ್ರಮೇಣ ಮಾರುಹೋದ. ಕೆಲ ದಿನಗಳ ನಂತರ ಶಂಕರರಾವ್ ಅವರನ್ನು ಕಾಣಲು ಬಂದ ಡಾ ಹೆಡಗೆವಾರರು, “ಮಾಸ್ತರ್, ಈ ಯಾದವನನ್ನು ನಾನೀಗ ನಮ್ಮ ಸಂಘಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿರುವೆ. ಅವನು ನಿಮ್ಮ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಿಯ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಶಿಷ್ಯ ಎಂಬುದು ನನಗೆ ಗೊತ್ತು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ನೀವು ಮನನೊಂದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಹಜವೇ. ಆದರೂ ನೀವು ಇಂತಹ ಅನೇಕ ‘ಯಾದವ’ರನ್ನು ತರಬೇತಿಗೊಳಿಸಬಲ್ಲಿರಿ ಎಂಬ ಭರವಸೆ ನನಗಿದೆ” ಎಂದರು. ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತವಾರಸಿಕೆಯನ್ನು ಯಾದವ ಮುಂದುವರಿಸಬೇಕೆಂಬ ತಮ್ಮ ಕನಸನ್ನು ಬದಿಗೊತ್ತಿ ಶಂಕರರಾಯರು ಉದಾರ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಹರಸಿ ಯಾದವನ್ನು ಡಾ ಹಡಗೆವಾರರ ಕೈಗೊಪ್ಪಿಸಿದರು. ಬಾಲಕೀರ್ತಿಯ ಶಿಖರ ತಲುಪಿದ್ದ ಯಾದವ ಅಂದಿನಿಂದ ಸಂಗೀತ ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ, ಸಂಘ ತಪಸ್ವಿಯಾದ, ದೇಶ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡ. ಸಂಘದ ಸ್ವರ, ತಾಳ, ಲಯ ಇವೇ ಯಾದವನ ಜೀವನಶ್ರುತಿಯಾಯಿತು.

      ಸ್ವಯಂ ಡಾ ಹೆಡಗೆವಾರರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರಾದ ಬಾಬಾಸಾಹೇಬ್ ಆಪ್ಟೆಯವರ ಗರಡಿಯಲ್ಲಿ ಯಾದವರಾವ್ ಓರ್ವ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಸ್ವಯಂಸೇವಕನಾಗಿ, ಸಂಘಟಕ, ಪ್ರಭಾವೀ ವಾಗ್ಮಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆದರು. ಅಂದಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಾಗಪುರದಲ್ಲಿ ನಡೆಯತ್ತಿದ್ದ ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾದವರಾವ್ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಶಾಖೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಿರಿಯ ಸಹಕಾರಿಗಳ ಚಿಂತನಾಶೈಲಿಗೆ ಆಕಾರ ನೀಡಿ ಅದನ್ನು ಒಪ್ಪ ಓರಣಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಡಾ ಹೆಡಗೆವಾರರು ಅನುಸರಿಸುತಿದ್ದ ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿಯು ಯಾದವರಾಯರ ಮೇಲೆ ಗಾಢ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. ಎಲ್‍ಎಲ್‍ಬಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಡಾ ಹೆಡಗೆವಾರರ ಜತೆ ಅವರ ಸಂಬಂಧ ಇನ್ನಷ್ಟು ಆಳವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಎಮ್‍ಎ ಎಲ್‍ಎಲ್‍ಬಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ನಂತರ ಡಾ ಹೆಡಗೆವಾರರ ಆಶಯದಂತೆ ಪ್ರಚಾರಕನಾಗಿ ಸಂಘಕಾರ್ಯದ ವಿಸ್ತರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಜೀವನಚಿತ್ರ 3 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1914, ಅನಂತ ಚತುರ್ದಶಿಯ ದಿನ, ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಜೋಶಿ-ಸೌ ಸತ್ಯಭಾಮಾ ದಂಪತಿಗಳ ಒಬ್ಬನೇ ಮಗನಾಗಿ, ನಾಗಪುರದಲ್ಲಿ ಜನನ. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲೇ ಸಂಗೀತ ಅಭ್ಯಾಸ, “ಸಂಗೀತ ಬಾಲ ಭಾಸ್ಕರ” ಬಿರುದಾಂಕಿತ. 1929ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿ ನೀಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಡಾ. ಹೆಡಗೆವಾರ್‍ರ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಬಿದ್ದರು, ಸ್ವಯಂಸೇವಕನಾಗಿ ಸಂಘಕಾರ್ಯದ ಆರಂಭ; ಸಂಗೀತಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕಾರ. ಎಮ್‍ಎ ಎಲ್‍ಎಲ್‍ಬಿ ಪದವಿ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯ ನಂತರ ಸಂಘದ ಪೂರ್ಣಾವಧಿ ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ ದೇಶಸೇವೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಮರ್ಪಣೆ. 1941ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರಾಂತ ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ. ಮುಂದಿನ 5 ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಘಕಾರ್ಯದ ವಿಸ್ತರಣೆಗೆ ಅವಿರತ ದುಡಿಮೆ. 20 ಅಗಸ್ಟ 1992, ಗೋಕುಲಾಷ್ಟಮಿಯ ದಿವಸ ವಿಧಿಲೀನ.

       

          ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಊರುಗಳಿಗೆ ಸಂಘಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೊರಡುವ ಯೋಜನೆಯಂತೆ ಯಾದವರಾಯರು 1941ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ ಪ್ರಾಂತಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ ಬಂದರು. ಕರ್ನಾಟಕದೊಂದಿಗೆ ಅಂದು ಆರಂಭವಾದ ಈ ನಂಟು ಮುಂದಿನ 51 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸತತವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದಿತು. ಕರ್ನಾಟಕ ಅವರ ಕರ್ಮಭೂಮಿಯಾಯಿತು. ಮುಂದೆ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವು ಆಂಧ್ರ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಕೇರಳದವರೆಗೆ ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡಾಗಲೂ, ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಸ್ತರದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇದ್ದಾಗಲೂ ಅವರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದುದು ಬೆಂಗಳೂರೇ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ 1940ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಶಾಖೆಗಳಿಂದ ಆರಂಭವಾದ ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ಸಿನ ಕಾರ್ಯ ಯಾದವರಾಯರ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ವೇಗ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಓರ್ವ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಚಾರಕನಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಂತದಿಂದ ಇಲ್ಲಿ ಸಂಘಕಾರ್ಯದ ಕೃಷಿ ಆರಂಭಿಸಿದ ಅವರು, ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಎಲ್ಲ ಜಿಲ್ಲೆಗಳವರೆಗೆ ಸಂಘಶಾಖೆಗಳ ಕಾರ್ಯಜಾಲವನ್ನು ಹರಡಿಸಿದರು. ಅವರ ಕಾರ್ಯಕೌಶಲ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗದವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ಸಂಘದ ಕಾರ್ಯ ಬೆಳೆಯಿತು. ಸಂಘಟನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ಪೂರ್ವಪರಂಪರೆಗಳೇ ಇಲ್ಲದ ಅಪರಿಚಿತ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚಿಂತನೆ, ಮಾತು, ನಡವಳಿಕೆ ಹಾಗೂ ಧ್ಯೇಯನಿಷ್ಠೆ ಇವುಗಳ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯಿಂದ ತಾವೇ ಹೊಸ ಪರಂಪರೆಗಳ ರೂವಾರಿಯಾದರು. ಮುಂದೆ 50ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ನಿಷೇಧದ ಅನನುಕೂಲ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಲವು ವಿಧ ಸವಾಲುಗಳ ನಡುವೆ ಓರ್ವ ಯಶಸ್ವೀ ಕಪ್ತಾನನಂತೆ ಸಂಘನೌಕೆಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು.

         ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆ ಹಾಗೂ ಸಂಘಟನೆಯ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮನದ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ ಕಾರ್ಯರೂಪ ನೀಡಲು ಅವರು ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಭೂಮಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ವಿವಿಧ ಸೇವಾಕಾರ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಸಮಾಜ ಪರಿವರ್ತನೆಯ – ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಸ್ಪøಷ್ಯತೆಯ ನಿವಾರಣೆಯ - ಸಲುವಾಗಿ ಮುಂದಾಗುವಂತೆ ಸ್ವಯಂಸೇವಕರ ಮನೋಭೂಮಿಕೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವುದು ಅವರ ವಿಶೇಷ ಆಸಕ್ತಿಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಸಮಾಜಸೇವೆಗಾಗಿಯೇ ತಮ್ಮ ಬದುಕನ್ನು ಮುಡಿಪಾಗಿಸುವಂತಹ ಪ್ರೇರಣೆಯನ್ನು ಸಾವಿರಾರು ಕಿರಿಯರ ಮನದಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದುದಲ್ಲದೇ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ತಿದ್ದಿ ತೀಡಿ ರೂಪಿಸಿದರು. ಯಾದವರಾಯರಿಂದ ಪ್ರೇರಣೆ ಪಡೆದ ಅದೆಷ್ಟೋ ಯುವಕರು ಸಂಘದ ಪ್ರಚಾರಕರಾಗಿ, ವಿವಿಧ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಔನ್ನತ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಹಿಂದೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಪ್ರಬಲ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿದ್ದ ಅವರು ಸಂಸ್ಕøತ ಪ್ರಚಾರ, ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜೋತ್ಸವ, ಪುಂಗವ ಜಾಗರಣ ಪತ್ರಿಕೆ, ಜಾಗರಣ ಪ್ರಕಾಶನ, ಕರ್ನಾಟಕ ಆರೆಸ್ಸೆಸ್ಸಿನ ಮೂರು ಬೃಹತ್ ಶಿಬಿರಗಳು, ತಮಿಳು ನಾಡಿನ ಹಿಂದು ಮುನ್ನಾನಿ, ಕೇರಳದ ಬಾಲಗೋಕುಲ, ತಪಸ್ಯಾ  ಮೊದಲಾದ ಹತ್ತು ಹಲವು ವಿಧದ ಹಿಂದು ಜಾಗೃತಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ನೇಪಥ್ಯದ ಶಕ್ತಿಯಾದರು. ಸದಾ ಪ್ರಯೋಗಶೀಲರು ಹಾಗೂ ಲೋಕಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವಿದ್ದ ಅವರು ರಾಷ್ಟ್ರೋತ್ಥಾನ ಪರಿಷತ್, ಜನಸೇವಾ ವಿದ್ಯಾಕೇಂದ್ರ, ಹಿಂದು ಸೇವಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ, ಸಂಸ್ಕøತ ವಿಭಾಗ ಮೊದಲಾದ ಅನೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಆರಂಭದ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರೇರಕ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು.  ಅವರ ಕೈಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಾದ ಕಿರಿಯರು ಅವರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರುವಂತಹರಾದಾಗ  ಉತ್ಕಟ ಅಭಿಮಾನಪಟ್ಟರು. ‘ಸ್ವದೇಶೋ ಭುವನತ್ರಯಂ’ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಬದುಕಿನಶೈಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವಂತೆ ನಾಡಿನಗಡಿಯಾಚೆಯ ಹಿಂದುಗಳಿಗೆ ಅವರು ನೀಡಿದ ಕರೆ, ಅಲ್ಲನವರಿಗೊಂದು ಹೊಸ ಜೀವನದೃಷ್ಟಿಯೇ ಆಯಿತು. ತಮ್ಮ ಧ್ಯೇಯದೇವ ಡಾಕ್ಟರ್ ಹೆಡಗೆವಾರರ ಜನ್ಮಶತಮಾನೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಹಿಂದುತ್ವದ ಜಯಭೇರಿ ದಿಗಂತ ದೂರದ ತನಕ ಅನುರಣಿತವಾಗುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡು, ಕೇಳಿ ಅವರು ಧನ್ಯತೆಯ ಪುಳಕ ಅನುಭವಿಸಿದರು.

    

ನಾಗಪುರದಿಂದ ತಾವು ಹೊರಟ ದಿನಂದಿಂದ (25 ಜೂನ 1941) ಆರಂಭಿಸಿ ದಿನಾಂಕಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ತಮ್ಮ ಸಂಚಾರದ ಊರಿನ ಹೆಸರನ್ನು ಗುರುತು ಹಾಕಿಡುವಲ್ಲಿ ಯಾದವರಾಯರು ಒಂದು ದಿನವೂ ತಪ್ಪುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. 1992ರಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ಹಾಸಿಗೆ ಹಿಡಿಯುವವರೆಗೂ ಈ ರೀತಿ 51 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅವರು ತಮ್ಮ ಕೈಬರಹದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವ ಸುಮಾರು 18 ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ‘ದಿನಾಂಕ-ಊರು’ ವಿವರಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಹಲವು ಪುಸ್ತಕಗಳಿವೆ.

ವರಕವಿ ದ ರಾ ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಜೊತೆ ಯಾದವರಾಯರ ಮೊದಲ ಭೇಟಿ ಬಹು ಮಾರ್ಮಿಕವಾಗಿತ್ತು. ಧಾರವಾಡಕ್ಕೆ ಬಂದ ಹೊಸತರಲ್ಲಿ ಅವರು ಭೇಟಿಗಾಗಿ ಬೇಂದ್ರೆಯವರಲ್ಲಿಗೆ ಹೋದರು. ನಾಗಪುರದ ತರುಣನಿಂದ ಸಂಘದ ವಿಚಾರ, ಕೆಲಸದ ವಿವರ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ವಿಚಾರಿಸಿದ ಕವಿವರ್ಯರು, ಆನಂದಿತರಾಗಿ “ವಿಚಾರವೇನೋ ಒಳ್ಳೆಯದೇ, ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದ ಜನರಿಗೆ ನೀವು ಹೇಗೆ ತಲುಪಿಸುವಿರಿ?” ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಯಾದವರಾಯರು “ನಾನಂತೂ ಇಲ್ಲಿನ ಜನರ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಬಂದವನು, ಸೇವೆಯ ಜೊತೆ ನನಗೆ ತಿಳಿದಷ್ಟು ಹೇಳುವೆ” ಎಂದು ವಿನಮ್ರವಾಗಿ ಉತ್ತರಿಸಿದರು. ಅವರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಇನ್ನೂ ಮಾರು ಹೋದ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು “ಜನರನ್ನು ಉಪದೇಶದಿಂದ ಮರಳುಗೊಳಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಡಿ ಅವರ ಹೃದಯವನ್ನು ಗೆಲ್ಲಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿ (Don’t try to cap them, but try to capture their hearts)” ಎಂದು ಕಿವಿಮಾತು ಹೇಳಿದರು. ಅವರು ಹೇಳಿದ ಕಿವಿಮಾತು ಯಾದವರಾಯರಿಗೆ ದಾರಿದೀಪವೇ ಆಯಿತು, ಅಲ್ಲದೇ ಈ ಭೇಟಿಯ ಪ್ರಸಂಗ ಅವರಿಬ್ಬರ ನಡುವಣ ಗಾಢವಾದ ಸ್ನೇಹಕ್ಕೆ ನಾಂದಿಯಾಯಿತು.

  ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ರಾಜಿಯಿಲ್ಲದ ಸಂಘನಿಷ್ಠೆಯ ಮೈವೆತ್ತ ರೂಪವಾಗಿದ್ದವರು ಯಾದವರಾವ್ ಜೋಶಿ. ಶರೀರ ಜರ್ಜರಿತವಾಗಿದ್ದ ಬಾಳಸಂಜೆಯಲ್ಲೂ ‘ತ್ವದರ್ಥೇ ಏಷಃ ಕಾಯಃ ಪತತು’ ಎಂಬ ಅವರ ಜೀವನಶ್ರದ್ಧೆಗೆ ಕಿಂಚಿತ್ತೂ ಚ್ಯುತಿ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಬಹುಮುಖ ಕರ್ತೃತ್ವಶಾಲಿ ಯಾದವರಾಯರ ಜನ್ಮಶತಮಾನ ವರ್ಷ ಇದೀಗ ಬಂದಿದೆ. ಓರ್ವ ಕರ್ತೃತ್ವಶಾಲಿ ಧ್ಯೇಯವಾದಿ ಕಾಯವಳಿದಮೇಲೂ ತನ್ನ ಕೃತಿಯ ಮೂಲಕವೇ ಬದುಕುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ನಿತ್ಯಸತ್ಯ. ಕಾಯ ಕಳೆದು ಕಾರ್ಯರೂಪವಾದವರು ಯಾದವರಾವ್ ಜೋಶಿ.